Adaptacja dziecka

Zanim dziecko przekroczy próg przedszkola… – czyli kilka słów o adaptacji przedwrześniowej

Co roku, adaptacja do przedszkola spędza sen z powiek wielu zatroskanym Rodzicom, którzy pełni obaw zastanawiają się jak ich pociecha zaklimatyzuje się w nowym miejscu? Jak zniesie rozłąkę z najbliższymi? Czy nawiąże pozytywne relacje z rówieśnikami i osobami dorosłymi? Jak poradzi sobie z czynnościami samoobsługowymi?
Dla dziecka 3-letniego moment pójścia do przedszkola to istotny przełom, który odbija się na jego dalszym życiu. Gdy ten kilkulatek adaptuje się do roli przedszkolaka - dobrze byłoby, aby tak poważna zmiana w jego życiu dokonywała się w sposób łagodny i wynikała z reguł i potrzeby natury, a moment przekroczenia progu dom - przedszkole przebiegał w atmosferze bezpieczeństwa i otworzenia na potrzeby dziecka.
Pójście do przedszkola powinno być dziecku przedstawiane jako sprawa zupełnie naturalna. Należy tak przygotować maluszka, aby był dumny, że będzie mógł wreszcie chodzić do przedszkola.
I w tym miejscu warto zastanowić się, w jaki sposób Państwo jako Rodzice możecie wpłynąć na przyszłą adaptacje dzieci? Które działania i umiejętności wyniesione z domu zaprocentują w pierwszych miesiącach edukacji maluszków?
Oddaję w Państwa ręce fragment książki pt. ,,Wkrótce będę przedszkolakiem”, którą proponuję przeczytać kilkukrotnie wraz z dzieckiem, aby zapoznać je z przedszkolem jako miejscem ciekawym, przyjaznym i twórczym. Na końcu znajdziecie Państwo kilka rad adaptacyjnych i kierunków pracy z 3-latkiem przed adaptacją w placówce.

Wskazówki dla rodziców:
Rodzicu!
Rozpoczęcie edukacji w przedszkolu to dla dziecka ogromna zmiana i związane z nią przeżycie. Przygotuj swoją pociechę z wyprzedzeniem na nową sytuację, aby nie była zaskoczeniem czy szokiem.
Co możesz zrobić w SIERPNIU, aby ułatwić dziecku proces adaptacyjny?

Rozmawiaj z dzieckiem o przedszkolu. Wytłumacz, co to takiego, po co dzieci tam chodzą i co się tam robi. Warto podczas spaceru obserwować dzieci bawiące się na placu przedszkolnym. Możesz nauczyć swego maluszka krótkiej rymowanki/wierszyka/piosenki, pobawić się z dzieckiem masami plastycznymi (piankolina, masa solna, plastelina) i tym samym zaakcentować, że w przedszkolu często będą takie zabawy i zajęcia.
Dowiedz się jak wygląda porządek dnia w przedszkolu - kiedy są posiłki, drzemka, wyjście na plac zabaw, czas zabawy. Aby uniknąć nagłej zmiany codziennej rutyny, na kilkanaście dni przed planowanym pójściem dziecka do przedszkola wprowadź w domu podobny harmonogram zajęć, np. stałą godzinę rannego wstawania, drzemkę o godz. 12.00
Jeśli do tej pory dziecko było z Tobą nierozłączne, to zacznij ćwiczyć ,,rozstania”. Najpierw na krótki czas, np. na 1 godz. zostaw pociechę u kogoś z rodziny. Następnie przedłóż nieco ten czas. Potem możesz umówić się na krótką wizytę u kolegi z piaskownicy i zostawić dziecko pod opieką jego rodziców, dając mu przy tym możliwość zabawy z rówieśnikiem. Zawsze jednak żegnaj się z dzieckiem (nie znikaj, gdy jest czymś zajęte). Określ, kiedy wrócisz, w sposób jasny dla dziecka, np. gdy skończysz oglądać bajkę.
Wspieraj dziecko w jego samodzielności, unikaj wyręczania. Warunkiem usamodzielnienia się dziecka jest jego zaradność, a więc umiejętność wykonywania pewnych czynności, głównie samoobsługowych bez pomocy dorosłych. Należy poćwiczyć ubieranie, rozbieranie, nakładanie butów. Warto kilka razy pokazać jak przewrócić ubranie na prawą stronę, jak rozróżnić przód i tył bluzki. Trzeba doskonalić umiejętność korzystania z toalety (ściąganie rajstop, majtek, składanie papieru i podcieranie pupy, spuszczanie wody i mycie rąk). Coraz częściej spotyka się trzylatki, które nie potrafią wytrzeć nosa czy jeść widelcem, nie mają wyrobionego odruchu gryzienia, krztuszą się i dławią podczas picia i jedzenia. To także należy ćwiczyć, zanim maluch przekroczy próg przedszkola.
Pozwól dziecku poznać rzeczy, których będzie używać w przedszkolu. Nie chowaj ich do szafy z myślą, że przydadzą się dopiero 1 września. Maluchy powinny rozpoznać swoją pościel, piżamkę, ubrania, kapcie. Warto, aby dziecko w domu poćwiczyło nakładanie i zdejmowanie tych rzeczy, sprawdziło, w jaki sposób położyć się w pościeli by przykryć się jej długą połową. Może też uczyć się skręcać pościel w rulon, tzw. naleśnik.
Sprzątanie zabawek jako rytuał. ,,Nie lubię, boli mnie rączka, jestem zmęczona, to nie ja się bawiłem, to mama” – takie wykręty słyszymy i w domu i w przedszkolu. Tymczasem jest sposób aby pozbyć się niechęci i wzajemnych pretensji, gdy chodzi o porządek. Warto zaproponować dzieciom konkurs na sprzątanie, angażujący rodzica i dziecko/dzieci. Podzielcie zadania, np. jedno dziecko układa samochody, drugie książki, a rodzic rozstrzyga, kto wykonał zadanie szybciej. Utrzymanie porządku wokół jest jedną z zasad wspólnego przebywania w sali przedszkolnej, dlatego warto uczyć maluchy od początku, że zabawki mają swoje miejsce.
Zachęcaj dziecko do komunikowania swoich potrzeb w sposób werbalny. Każdy rodzic rozumie swoisty język własnego dziecka, reaguje na gesty i zachowania. W przedszkolu maluszek będzie musiał przełamać wstyd wobec obcych osób i zwerbalizować prośbę lub preferencje. Już w domu warto zwrócić uwagę, na to, by dotychczasowe pokazywanie czegoś palcem ustąpiło miejsca nazywaniu konkretnych rzeczy. Zachęcajmy dzieci do wypowiedzi i poszerzania słownictwa czynnego.
Zapewnij dziecku kontakt z rówieśnikami. Małe dzieci charakteryzuje tzw. zabawa ,,obok siebie”. Maluszki bawią się jedynie na wspólnej przestrzeni (np. sala, piaskownica), co nie jest jednoznaczne z zabawą wg określonych zasad i z podziałem na role. Nie mniej jednak obserwacja dziecka w takiej sytuacji daje szansę na poznanie sfery rozwoju społeczno-emocjonalnego i ewentualne wychwycenie pewnych niepokojących zachowań względem innych dzieci. Można dostrzec, czy dziecko wchodzi w interakcje z rówieśnikami czy jest bierne i nie zainteresowane, dzieli się zabawkami, czy wręcz przeciwnie, w jaki sposób znosi porażki i konflikty.

Jak przetrwać pierwszy tydzień w przedszkolu? - kilka adaptacyjnych rad dla rodziców:

Szybko pożegnaj się w szatni. Pomóż dziecku rozebrać się, pod salą pocałuj i wyjdź, przekazując malucha nauczycielowi/osobie upoważnionej.
Nie zabieraj dziecka do domu, kiedy płacze przy rozstaniu. Jeśli zrobisz to choć raz, będzie wiedziało, ze łzami można wszystko wymusić.
Przy powtarzających się ,,łzawych pożegnaniach”, postaraj się, aby dziecko przez kilka dni odprowadzał do przedszkola tata lub inna osoba.
Nie okazuj negatywnych emocji: nie płacz, nie wracaj pod drzwi, gdy słyszysz, że Twój maluch płacze. Takie zachowanie u dziecka rozpoczynającego funkcjonowanie poza środowiskiem rodzinnym jest zupełnie normalne. Dzieci zazwyczaj uspokajają się po zamknięciu drzwi do sali, ponieważ absorbują je nowi koledzy i zabawki. A życzliwa, uśmiechnięta Pani przytuli i uspokoi, zajmując uwagę czymś miłym i pozytywnym.
Staraj się w miarę dokładnie określać, kiedy przyjdziesz po dziecko i bezwzględnie dotrzymuj słowa. Dzieci szybko orientują się w harmonogramie dnia i ,,określają czas” w kontekście wykonywanych czynności jak np. posiłki. Warto zatem używać zwrotu: ,,odbiorę Cię po obiedzie/podwieczorku” i faktycznie tak zrobić, ponieważ dziecko będzie czekać na ten moment, a raz oszukane traci zaufanie do rodzica i Pani.
Na początku dobrze jest skrócić czas pobytu w przedszkolu, by ułatwić dziecku adaptację. Jeżeli to możliwe, przez jakiś czas odbieraj dziecko, np. po obiedzie. Ustal z nim, kiedy czas jego pobytu zostanie przedłużony i w dniu, gdy ma to nastąpić, przypomnij maluchowi, że od teraz będziesz po niego przychodzić np. po podwieczorku.
Nie wymuszaj na dziecku przekazywania informacji na temat przebiegu dnia, nie zasypuj go od razu pytaniami typu: no i jak było?, jak ci się podobało?, płakałeś?, co robiłeś? Gdy maluch poczuje się względnie bezpiecznie w nowym otoczeniu, sam zacznie opowiadać co robił w grupie. Pierwszego dnia, odbierając dziecko z przedszkola, możesz podarować mu jakiś drobiazg (jako nagrodę, a nie jako formę przekupstwa, na zasadzie ,,jeżeli zostaniesz w przedszkolu, to kupię Ci zabawkę”).
Już pierwszego dnia przynieś do przedszkola komplet ubrań na zmianę w podpisanym worku. Przygotuj: bluzkę, spodnie, majtki, skarpetki. Warto włożyć też kilka reklamówek na ,,niespodzianki”.
Tłumacz dziecku, że reguły obowiązujące w przedszkolu są dobre. Dzieci lubią, gdy ich świat jest uporządkowany i ma swoją harmonię. Brak zasad i wymogów ze strony nauczyciela sprawia, ze maluch odczuwa chaos, a to powoduje brak poczucia stabilności i bezpieczeństwa w nowym miejscu.
Wszystkie pytania i wątpliwości kieruj do nauczycieli. Wychowawcy, w miarę możliwości przekażą najważniejsze informacje, gdy będziesz odbierać dziecko. Ranki, zwłaszcza w pierwszych dniach września, gdy wiele dzieci płacze i wymaga intensywnej opieki i uwagi ze strony personelu przedszkola, nie sprzyjają rozmowom wychowawczym.
Wspieraj dziecko w radzeniu sobie z emocjami, które w tym trudnym dla niego okresie mogą być bardzo silne. Pamiętaj, że lęk, niepokój czy żal rozstania są w tej sytuacji czymś naturalnym. Dlatego nie zaprzeczaj tym uczuciom, unikaj stwierdzeń ,,tylko nie płacz”, ,,przecież przedszkole jest super”, jeżeli widzisz, że nie jest to zgodne z tym, co dziecko w tej chwili przeżywa. Powiedz lepiej ,,widzę, że się trochę boisz”, ,,chyba jest Ci smutno”. Jeżeli akceptujesz negatywne uczucia dziecka, maluch szybciej się z nimi upora.

- na podstawie książki pt. ,,Wkrótce będę przedszkolakiem” autorstwa Karoliny Turek